Бір кездері GoPro сөзі жаңа тәжірибе мен экстремалды өмірді бейнелейтін символға айналды. Су астында, таулы белестерде немесе мотоцикл үстінде түсіріле алатын кішкентай камера жай құрал емес, мәдени құбылысқа айналды. 2010-жылдардың ортасында оның видеолары миллиондаған қаралым жинап, компанияның нарықтық құны 10 миллиард доллардан асты.
Бірақ бірнеше жылдан соң GoPro күрт құлдырап, дұрыс таңдалмаған стратегия, технологиялық өзгерістер және нарықтың қанығуы ең шабыттандыратын идеяларды да сәтсіздікке ұшырата алатынын көрсетті.
I. Аңыз тарихы
Ник Вудман және GoPro идеясы
Барлығы 2002 жылы басталды. Америкалық серфер Ник Вудман Австралияға сапар барысында қозғалыста өз-өзін түсіру мүмкіндігі жоқ екенін байқады. Сол кездегі камералар ірі, қымбат және экстремалды спортқа жарамсыз еді. Ол кез келген әуесқой адам кәсіби деңгейде түсіре алатын қолжетімді камера жасауға шешім қабылдады — осылайша GoPro (Go Professional — «кәсіби бол») пайда болды.
Вудман ата-анасынан 230 мың доллар алып, өз әшекейлерін сатты және инженерлер тобын жинап, 2004 жылы қолға тағылатын қарапайым 35 мм пленкалы GoPro Hero камерасын шығарды.
II. Ұшқын мен даңқ
Жарқын табыс пен бренд культі
2006 жылы цифрлық форматқа көшу жаңа дәуір бастады. GoPro Hero Digital камералары спортшылар, саяхатшылар, блогерлер арасында тез танымал болды.
GoPro тек құрылғылар сатпады — ол өмірді толығымен қозғалыста өткізуді ұсынды. YouTube-тағы әрбір GoPro видеосы — серфинг, тау шаңғысы немесе парашютпен секіру — тегін жарнамаға айналды. Адамдар камераға емес, оның бейнелейтін өмір стиліне қызығушылық танытты.
IPO және шыңға шығу
2014 жылдың маусымында GoPro алғашқы ашық нарыққа шықты. Акциялар бір бөлігі үшін 87 долларға жетіп, нарықтық құны 11 миллиард доллардан асты. Компания миллиондаған камера сатты, культ брендке айналып, медиа аудиториясы кеңейді.
Ник Вудман миллиардерге айналып, жаңа кәсіпкерлік толқынның бет-бейнесі болды. GoPro экстремалды өмірдің Apple-ы ретінде танылды.
III. Мәселелердің басталуы
2015 жылға қарай экшн-камера нарығы толық қанықты. GoPro алғысы келгендердің барлығы оны сатып алған. Жаңа пайдаланушылар саны азайып кетті.
Сол уақытта смартфондар видеоны жақсы түсіруге қабілетті болды — тұрақтандыру, slow motion, 4K. Қарапайым қолданушы үшін телефон «жақсы баламаға» айналды.
Стратегиялық қателіктер
Тар аудиторияға бағытталу. GoPro тек спортшыларға арналған камера болып қалды, экстремалды қауымдастықтан тыс аудиторияға кеңейе алмады.
Өнімдегі кемшіліктер. Hero4 Session (2015) камерасы нашар сатылды — қолданушылар оны қымбат әрі ыңғайсыз деп тапты.
IV. GoPro құлдырауы
2016 жылдан бастап GoPro күрт құлдырады. Компанияның табысы болжамнан 23% төмен түсіп, акциялары 86 доллардан 10 доллардан да төмен құлады. Goldman Sachs компанияның рейтингісін «сату» деп өзгертті. Көптеген бөлімшелер жабылып, қызметкерлердің саны қысқарды.
GoPro-ның медиа жобасы 2017 жылы жабылып, дрондар жобасы шығынға батты. Ник Вудман өз жалақысын жылына 1 долларға дейін төмендетіп, «құрылымдық қайта ұйымдастыру» туралы мәлімдеді.
Басқарудағы қателіктер
Компания өз даңқына құрбан болды. Смартфондар арнайы камераларды нарықтан ығыстырып, тұтынушылар жыл сайын жаңа құрылғы сатып алудың қажеті жоқ екенін түсінді. Инвесторлар жаңа табыстар күтсе де, GoPro тек «аз ғана жетілдірілген» камералар шығарумен шектелді. Осылайша, брендтің инновациялық имиджі әлсіреп, нарықтағы көшбасшылығы айтарлықтай төмендеді.
Компания дрондар мен медиақұрылымдарға бет бұрды, бірақ бұл жоспарлар сәтсіз аяқталды. 2016 жылы Karma дроны пайдаға жарамсыз болып шықты — құрылғылар ұшу кезінде қуат жоғалтып, өндірілген партия кері қайтарылды.
Қызығушылықтың төмендеуі
Қарапайым, бюджеттік модельдер премиум құрылғыларды алмастыра бастады, бұл брендтің имиджін әлсіретті. Тұтынушылар қызығушылығы азайып, маржа төмендеді.
V. Қателіктердің себебі
Нарық: экшн-камера нарығы қаныққан, смартфондардың баламасы пайда болды;
Өнім: аз жаңартулар, инновация деңгейінің төмендеуі;
Маркетинг: тар аудитория — тек спортшылар мен блогерлер;
Диверсификация: дрондар мен медиа жобалары пайда әкелмеді;
Бренд стратегиясы: премиум имидж жоғалды, каннибализация пайда болды;
Басқару: нарыққа кеш бейімделу, дағдарысқа баяу реакция.
GoPro нарықты өзі жасап, көшбасшы атанғанымен, уақытында өзін қайта ойламаса, көшбасшылықты жоғалтуға болады деген мысалға айналды.
VI. Құлдыраудан кейін
Жаңа стратегия
2018 жылдан бастап компания қайта құрылып, камералар желісін оңтайландырды (Hero 7, 8, 9, 10). GoPro Plus жазылым қызметі енгізіліп, бұлттық сақтау мүмкіндігі пайда болды. Контент жасаушылармен жұмыс күшейтіліп, компания тұрақты табыс пен сенімді аудиторияға мән бере бастады.
Компания енді шексіз өсуге емес, тұрақты қаржылық нәтижеге көңіл бөледі. 2024 жылға қарай 50 миллионнан астам камера сатылды, бірақ компанияның нарықтық құны 1 миллиард доллардан төмен болып, шың кезеңімен салыстырғанда он есе азайды.
VII. GoPro тарихынан кәсіпкерлерге сабақ
Технологиялық артықшылық мәңгі емес
Кез келген жаңашылдықтың «өмір сүру уақыты» бар. Егер үнемі даму болмаса, ол тез ескіреді және қарапайым құралға айналады.
Диверсификацияны саналы жасау қажет
GoPro медиақұрылым империясына айналуды армандады, бірақ бұл негізгі өнімнен назарын бөлді.
Егер барлық сатып алушыларыңыз спортшылар болса, онда сіз миллиондаған басқа пайдаланушыларды жіберіп алудасыз.
«Бренд иллюзиясына» алданбаңыз
Әлеуметтік желідегі танымалдық бизнес тұрақтылығының кепілі емес.
Тәуекелді жүйелі басқару қажет
GoPro технологиялық, нарықтық және беделдік тәуекелдерді дұрыс бағаламады, нәтижесінде компанияның құны 90% төмендеді.
VIII. Қорытынды
GoPro тарихы тек табыс пен құлдыраудың әңгімесі емес. Бұл — технологияға айналған арман өзгермесе, қалай тұзаққа айналуы мүмкін екенінің мысалы.
Ник Вудман адамдарға өзін еркін білдіруге мүмкіндік беретін өнім жасады. Бірақ нарық аяусыз болып шықты: бизнестегі еркіндік үнемі эволюцияны қажет етеді.
