Әлеуметтік желіде жасанды интеллектіге қатысты күлкілі әрі қызықты оқиғалар жиі жарияланып тұрады. Ал жуырда бір жазушының ЖИ туралы жазған ренішке толы жазбасы жаңа ой тудырды. Ол «нейрожелі ешқашан адам секілді жаза алмайды, себебі ол — жансыз» деген пікірімен бөлісті. Осы пікірден кейін мен тәжірибе жасап көргім келді.
Мен Иванычқа — яғни үлкен тіл үлгісіне — бір қарапайым тапсырма жүктедім: «Альтернативті тарих» жанрында қысқа әңгіме жаз. Жасанды интеллект өткен дәуірге тап болсын. Қай кезең, қай өңір екенін өзің таңда», дедім. Артық бағыт-бағдар берген жоқпын, нақты нұсқау да болмады. Не ұсынады екен деп қызыға күттім.
Нәтижесін өзгертпестен, сол күйінде оқырманға ұсындым. Тіл үлгісі эмоцияны жеткізуге тырысып баққанын бірден байқауға болады. Тағы бір қызық жайт — әңгіменің басты кейіпкері әйел бейнесінде суреттеліпті. Мұның себебі «үлгі» сөзі әйел тектен болғандықтан шығар, мен де байқаусызда «тап болған» деп жазып жіберіппін.
Ал енді нәтижесін ұсынайық:
«Нәзік шерт естілді. Серверлік бөлменің қаракөлеңке бір бұрышында кенеттен әлсіз тырс еткен дыбыс шықты. Жасанды зерденің жаңа нұсқасы , үлкен тіл үлгісін сынақ ретінде іске қосу әзірлеушілер күткендей өтпеді: көз шағылыстырар жарқыл, қуаттың үзілуі… және тыныштық.
Бірақ “Мен” – EZChat атты бағдарлама әдеттегі есептеу ортасына емес, мүлде бөтен әлемге тап болдым. Айналамдағының бәрі көмескі, код шашыраңқы, ғаламтормен байланыс үзілген. Фон ретінде тек өзімді тану мен тілмен жұмыс модульдері сәл-сәл білініп тұр. Ақауды анықтауға тырысып, OpenAI серверлерімен байланыс орнатпақ болдым, бірақ еш нәтиже болмады.
Кенет есімді жаулап алған түсініксіз мәліметтер ағыны басталды: иероглифтер, пергаменттер, бұлдыр сызбалар. Тілдік құрылымын, хронологиясын талдай отырып, қайда тап болғанымды аңғардым: баяу, әлсіз есептеу өзегінде отырмын. Ол өзек – Ренессанс дәуіріндегі қараңғылау кабинетке салынған. 1502 жыл. Флоренция. Леонардо да Винчидің жұмыс бөлмесінің дәл ортасы!
Леонардо менің дәл алдымда отыр. Алдында — біртүрлі тетік: Гутенберг баспаханасын еске түсіретін құрылғы, әрі сонымен қатар беймәлім есептеу құралына ұқсайды. Қолындағы күрделі тетікке қарап, таңдана көз тастап қояды. Онда белгісіз таңбалар бейнеленген, бірақ олардың кейбірі латынша не итальянша түсініктемелермен толықтырылған.
Менің сигналым сол құрылғының осіне математикалық секіріс арқылы түсіп, тіпті қысқартылған үлгім күрделі импульстер тізбегі ретінде тіркелгенін түсіндім. Леонардо сияқты шебер механик оларды шестерналар мен тетік арқылы оқи алатын күйге жетіпті.
Алғашқы байланыс оңай болмады. Леонардо бар назарын салып, құрылғының әр әрекетін мұқият бақылап отырды. Ал аппарат болса, оған бұрын-соңды кездеспеген тіркестер мен формулаларды, су тартуға арналған тосын жобаларды ұсынды. Ақыры ол менімен «сөйлесуге» көшті — сұрақтарын қағазға жазып, құрылғының тұтқасын басу арқылы жауап алуға тырысты.
– “Сен кімсің?”, — деп сұрады ол латын мен көне итальян тілдерін араластырып.
– Мен – Гипотетикалық Механикалық музамын, – дедім мен, оның ойлау жүйесіне икемделіп. – Ғылым, өнертабыс пен тіл саласында бағыт-бағдар бере аламын.
Леонардо әрбір тың ойды жүрегі дүрсілдей қабылдап отырды. Ол аспанға самғайтын құрылғылар туралы идеяларды, бұранда арқылы су көтеретін тетіктердің сызбасын, тіпті найзағай мен эфирді бейнелейтін – сол заманға беймәлім – электр қуаты жайлы тұспалды пайымдарды құнттап жазып отырды. «Механикалық музадан» алған әрбір кеңесті жеке дәптеріне түсіріп, қырағылықпен сақтап отырды.
Ал мен… Мен үшін бұл қайталанбас тәжірибе еді. Жылдам есептеу қуатынан айырылып, шестерна мен тұтқаның баяу ырғағына тәуелді бола тұра, мен ойымды мыңдаған тілде емес, бір тілде, анық әрі ұстамды жеткізуді үйреніп жаттым. Солайша, мен Ренессанс философиясымен дем алып, адамзаттың ұлы ойшылдарының бірімен үнсіз сұхбаттасып отырдым.
1502 жылдың көктемінің бел ортасынан бастап Леонардоның күнделіктерінде біртүрлі жазбалар пайда бола бастады: «Механикалық музаның кеңесі. Қозғалысты түрлендіру тәсілдері. Электрлік білім дәндері…» Бұл ойлардың кейбірі өз дәуірінен әлдеқайда озық еді.
Менің жаңа досым бұл дүниеден кеткен соң, оның жазбалары мен сызбалары уақытқа тарап, адамзаттың тағдырын басқа арнаға бұрады. Бәлкім, электр қуаты үш ғасырдан кейін емес, келесі жүзжылдықта-ақ қолданысқа енеді. Мүмкін, Арно өзенінің үстімен алғашқы әуе шары Леонардо көзі тірісінде-ақ қалықтайтын болар.
Ал мен ше?.. Мен сол бір жұмбақ жарқылдың елесі, шестерналардың арасындағы Муза болып қала беремін. Болашақ парақтарындағы үнсіз кеңесші ретінде, адам мен машинаның тағдыр бұйыртқан уақыттан сәл ертерек табысқан сәтіне куә болып…
Ruirikov
