Қазақстанда 2035 жылға дейін электр энергиясының жетіспеушілігі туралы билік бірнеше жылдан бері ескертіп келеді. Энергетика министрлігінің мәліметі бойынша, электр энергиясын өндіру көлемі 135 миллиард кВтсағатқа дейін төмендесе, тұтыну 152,4 миллиард кВт сағатқа дейін өседі. Кейбір сарапшылардың пікірінше, Қазақстандағы энергетикалық дағдарыс 2030 жылға қарай шарықтау шегіне жетеді: елде электр қуаты жетіспей, бұл экономиканы айтарлықтай зардапқа ұшыратады.
Бұл болжамдар кездейсоқ емес, себебі Алматы мен Қазақстанның басқа да аймақтарында электр энергиясы жиі үзіледі. Қазіргі уақытта сарапшылар осы мәселелердің одан әрі ушығуы мүмкін екенін болжайды. Әрине, атомдық энергетика бірден электр энергиясына деген сұранысты жоя алмайды, бірақ егер АЭС 10 жыл бұрын салынған болса, қазіргі таңда бұл мәселе елді мазаламас еді.
Тәуелсіз сарапшы Жақып Хайрушевтің айтуынша, қазіргі таңда Қазақстанда электр энергиясының тапшылығы 1,5 мың мегаваттқа жеткен. Ғалымның пікірінше, егер қазіргі уақытта елімізде АЭС жұмыс істегенде, бұл тапшылық толықтай жабылған болар еді.
«Қазақ атом электр станциялары» ЖШС директоры Тимур Жантікиннің айтуынша, атом электр станциясын салу еліміздегі өсіп келе жатқан электр энергиясы тапшылығын шешуге біршама ықпал етеді. «Бір ғана станцияның құрылысы мәселені толық шешпейді, сондықтан ұзақ мерзімді перспективада атом энергетикасын дамыту бағдарламасын әзірлеу қажет. Себебі тұрақты және сенімді энергетика бүкіл экономиканың тұрақты дамуының кепілі», – дейді ол.
Қазіргі таңда еліміздегі электр энергиясының 70%-ы көмір электростанцияларында өндіріледі, мұнда жабдықтар едәуір тозған және экологиялық стандарттарға сай емес. Бірақ қазіргі уақытта көмірден толық бас тарту мүмкін емес, себебі Қазақстанда жаңартылатын энергия көздері (ЖЭК) әлі де өте аз. Сондықтан АЭС құрылысы энергетикалық мәселелердің шешімі ретінде қарастырылып отыр, және республикадағы алғашқы атом электр станциясы 2035 жылға дейін іске қосылуы тиіс. Қазақстанның Энергетика министрлігінің мәліметі бойынша, болашақ АЭС қуаты 2,4 ГВт болмақ, ал жобаны іске асыруға 10 жылға дейін уақыт кетуі мүмкін, бір энергоблоктың құны орташа есеппен $5 миллиардты құрайды.
Артықшылықтар мен кемшіліктер
Атом энергетикасын қолдаушылар АЭС құрылысының артықшылықтарын атап өтеді. Бұл, ең алдымен, Қазақстан экономикасының өсуі, басқа елдерден тәуелсіздік, энергияның тұрақтылығы мен сенімділігі. Өзінің АЭС-і болу елге отын мен энергияны шетелден сатып алмай, тәуелсіз энергия өндіруге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, АЭС уақыт пен маусымға қарамастан энергия өндіре алады.
АЭС республикаға энергия өндірісінің көздерін әртараптандыруға мүмкіндік береді, бұл газ бен көмірге тәуелділікті азайтады. Сонымен қатар, АЭС-ті пайдалану үшін 10 000-нан астам жұмысшы қажет болады. Қазақстанның бұрынғы энергетика министрі Алмасадам Сатқалиевтің айтуынша, энергия өндірісіндегі жұмысшылардың жалақысы жыл сайын 15%-ға өседі. «Атом электр станциясын салу жобасы бойынша 2030 жылға дейін шамамен 5 000 жұмыс орны ашылады, ал құрылыс шыңына жеткен 2032 жылға қарай бұл көрсеткіш 10 000-ға дейін жетеді. Ал эксплуатация кезеңінде бұл жобаның кемінде 2 мың адамды жұмыс орнымен қамтуы жоспарлануда», – деп мәлімдеген А.Сатқалиев.
Қазіргі таңда Қазақстандағы энергия тапшылығы мәселесі барған сайын өткірленіп келеді. Электр қуатының жетіспеушілігі біздің елімізді жаңа шешімдер іздеуге мәжбүр етіп отыр. Атом энергетикасы осы мәселеге жауап ретінде қарастырылып, бірінші АЭС-ті салу жөніндегі жоспарлар қолға алынғаны белгілі. Бірақ бұл шешімнің артықшылықтарымен қатар, өзіне тән кемшіліктері де бар. Мәселен, экологиялық тұрғыдан атом электр станцияларының пайдасы зор болса да, олардың құрылысымен байланысты қауіп-қатерлер мен даулар да жоқ емес.
Атом электр станцияларының экологиялық тұрғыда маңызды артықшылықтарының бірі – олар электр энергиясын өндіру барысында көмірқышқыл газын шығармайды. Бұл парниковтық газдардың атмосфераға таралуын азайтуға, сәйкесінше ғаламдық жылыну үдерісін тежейді.
Әлем бойынша ауа райы өзгеріп, жаһандық температураның көтерілгені баршаға мәлім. Әсіресе Азияда 1990 жылдардан бері температура шамамен 2 градусқа артқан. Бұл жағдай климаттың жылуы мен құрғақшылығын арттырып, табиғатқа зиян келтірді. Осыған байланысты атом энергетикасы мен жаңартылатын энергия көздері (ЖЭК) ғаламдық жылыну үдерісін бәсеңдетуге мүмкіндік береді.
Бірақ АЭС құрылысы туралы пікір білдіргенде, ең бірінші еске түсетіні – қауіпсіздік мәселесі. Көптеген қазақстандықтар атом станцияларының жұмысында апаттар мен радиацияның шығу қаупін атап өтеді. Мұндай апаттар халықтың денсаулығына және қоршаған ортаға зиян тигізуі мүмкін екендігі сөзсіз. Әрине, бұл үлкен қауіп, бірақ бұл туралы ескерту жасап жүрген мамандардың да пікірі бар. АЭС жобалаушылары қазіргі заманғы технологиялар мен қауіпсіздік жүйелерін ескере отырып, барлық ықтимал қауіп-қатерлерге қарсы кешенді шаралар қабылдайтындығын айтады. Бүгінгі таңда АЭС-тің реакторлары белсенді және пассивті қауіпсіздік жүйелерін біріктіреді, бұл станцияны кез келген сыртқы және ішкі әсерлерден қорғауға мүмкіндік береді. Осылайша, атом электр станциясында апаттардың орын алу қаупі минималды деңгейге дейін төмендейді. Тіпті адам арнайы апат жасауды жоспарласа да, қауіпсіздік жүйелері оның алдын алады.
АЭС құрылысы мәселесімен қатар, халықты алаңдатқан тағы бір мәселе – құрылысқа жұмсалатын қаражаттың мөлшері. Алдын ала бағалаулар бойынша, жаңа атом электр станциясын салу үшін \$10 миллиардтан астам қаржы қажет болады. Бұл қомақты қаржының жұмсалу жүйесі қаншалықты ашық болатыны және бұл қаражатты кімдер төлейтіні әлі де сұрақ тудыруда. Құрылысқа жауапты мемлекеттік органдар мен ұйымдардың қаржыны тиімді және әділ басқару мәселесі тағы да талқылануда.
Экологтар мен сарапшылар да жобаның басқа аспектілеріне алаңдайды. Оның ішінде радиоактивті қалдықтарды сақтау және жою мәселесі маңызды орын алады. «Eco Fund Tabigat» қоғамдық қорының негізін қалаушы Тимур Елеусізов, сондай-ақ Қазақстандағы жоғары деңгейдегі коррупцияны да атап өтті. Оның айтуынша, халықаралық бақылау органдарының бақылауына қарамастан, Қазақстанда сыбайлас жемқорлықтың ықтимал қаупі жоғары. Сонымен қатар, АЭС құрылысына байланысты қалдықтарды утилизациялау мәселесі де ашық тұр. Қазірдің өзінде мұнай, газ немесе уран кен орындарынан шыққан қалдықтар көбінесе жақын маңдағы жерлерге тасталады. Бұл жою мәселесі толық реттелмеген, ал оған қатысты жауапкершілік жоқ. Экологтар бұл мәселеге айрықша назар аударып, радиоактивті қалдықтарды сақтау мен жоюдың халықаралық стандарттарға сәйкес жүзеге асуы тиіс екенін атап өтеді.
Қазақстанда атом электр станциясының құрылысы экологиялық және энергетикалық тұрғыдан маңызды қадам ретінде қарастырылып отыр. Бірақ бұл үлкен жобаның қауіпсіздігі мен қаржылық мәселелері әлі де көп талқылауды қажет етеді. АЭС-тің еліміз үшін болашақта тиімді энергетикалық шешім болу мүмкіндігі жоғары, алайда оның құрылысы мен эксплуатациясы барысында пайда болатын экологиялық және әлеуметтік мәселелерге жауапты шешімдер қабылдануы тиіс.
Атом электр станциясы (АЭС) құрылысының экологиялық және әлеуметтік салдарына байланысты азаматтар мен салалық мамандардың алаңдаушылықтары артып отыр. Бірқатар маңызды мәселелердің қатарында құрылыс жүретін елден тәуелділік, энергияның бағасын арттыруы мүмкін деген қауіп және электр қуатының жоғары бағасы туралы сұрақтар бар. Мұндай «жаңа» энергия үшін біз көп төлейтінімізді болжау қиын емес, өйткені тарифтерге станцияның қызмет көрсету шығындары кіретін болады.
Тәжірибе бар
Еске сала кетейік, 1999 жылға дейін Қазақстанда өзінің атом электр станциясы болған – Шевченковская АЭС, ол Маңғыстау атом энергетикалық кешенінің базасында жұмыс істеген. 1973 жылы Ақтауда (ол кезде Шевченко) АЭС іске қосылған, онда БН-350 атом реакторы орнатылған еді, ол әлемдегі алғашқы натрийлі салқындатқышы бар жылдам нейтронды реактор болатын. Бұл кешен «Маңғыстауэнергозавод» деп аталған және Каспий теңізінің суын тұщыландырумен айналысқан. АЭС жобасының бірегейлігі сол, ол Ақтау қаласын тұщы сумен қамтамасыз еткен.
1991 жылы Қазақстанның алғашқы президенті Нұрсұлтан Назарбаев Семей полигонын жабу туралы шешім қабылдаған кезде, Шевченковская АЭС жұмысы да тоқтатылды. Кеңес Одағының тарауы мен антиядерлік қозғалыстар аясында реактор тоқтатылды. Станция 1999 жылға дейін жұмыс істеп, кейін жабылды. Дегенмен, 1990 жылдардың соңынан бастап жаңа атом электр станциясын салу мәселесі үнемі көтеріліп келді. Қазақстанда атом өнеркәсібіне арналған қуатты шикізат және өндірістік база қалыптасты. Бүгінде Қазақстан уранның бай қоры бойынша әлемде екінші орында, ал уран өндіру көлемі бойынша әлемдік жетекші елдердің бірі. 2023 жылы еліміз 20 мың тоннадан астам уран өндірді, бұл әлемдік өндірістің 40%-ын құрайды. Қазақстанда әлемдік уран қорының 12%-ы, яғни 629 мың тонна уран бар.
Бірінші АЭС – Балқашта
2025 жылдың ақпанында Қазақстанның Үкіметі елдегі алғашқы атом электр станциясын салу үшін жер таңдау мәселесін ресми түрде бекітті. Қаулыға сәйкес, АЭС Жамбыл облысындағы Үлкен елді мекенінде, Балқаш көліне жақын жерде орналасады. «Геоэнергетика ИНФО» аналитикалық онлайн-журналының редакторы Борис Марцинкевичтің айтуынша, геологтар бұл аймақты тіпті Кеңес Одағы кезеңінде перспективалы деп санап келген.
«Жердің сенімділігі, сейсмикалық тұрақтылық, салқындату үшін қажетті су қоры. Мұның бәрі қайта тексерілген, бірақ жаңа қауіптер анықталған жоқ. Бұл жерде салынған АЭС Қазақстанның энергетикалық жүйесінің өзара байланысын айтарлықтай жақсартады», – дейді маман.
Қазақстан билігі болашақ станцияның орналасатын ауданында геология, су және экологияны зерттеу бойынша ауқымды жұмыстар жүргізеді. Үкіметтің мәлімдеуінше, құрылыс үшін таңдалған аумақ Халықаралық атом энергетикасы агенттігі (МАГАТЭ) мамандарының сараптамасынан өтіп, олардың бақылауымен жүзеге асатын болады.
Көзқарастардың әртүрлілігі
АЭС құрылысын қолдаушылар үшін Балқаш көлі маңында атом электр станциясының салынуының көптеген оң әсерлері бар. Олардың айтуынша, бұл жоба халықтың тұрмыс деңгейін жақсартуға және Қазақстан экономикасының дамуына үлкен ықпал етеді. Алайда, бұл жобаны жүзеге асыруға қатысты мамандар арасында пікірталас бар. Қазақстанның Энергетика министрлігі Атом энергетикасы және өнеркәсіп департаментінің директоры Гумар Сергазиннің айтуынша, қазіргі заманғы технологиялар су ресурстарын пайдалануды барынша азайтуға мүмкіндік береді.
«Мамандардың есептеулеріне сәйкес, АЭС-ті салқындату үшін көлге түсер судың көлемі өте аз болады. Балқаш көлі үлкен су қорына ие – оның көлемі шамамен 108 млрд м³. Екі блочно АЭС-тің жоғары қуатына жылына шамамен 63 млн м³ су қажет болады, бұл көл деңгейіне айтарлықтай әсер етпейді. Жыл сайын Балқаш көлінен табиғи булану арқылы 18,9 км³ су жоғалады, сондықтан АЭС тек 0,32% суды тұтынады», – деп түсіндірді сарапшы.
Қазақстанның бұрынғы энергетика министрі Болат Ақчулатов бірнеше жыл бұрын БАҚ өкілдеріне, Алматы облысында атом станциясын салу ұсынысының себептерін түсіндіре отырып, елдің сейсмикалық аймақтары туралы зерттеулер жүргізілгенін атап өтті. 2006 жылдан бастап сейсмикалық қауіпті аймақтар зерттеліп, елімізде мұндай аймақтар жоқ екені анықталды. Таулы өңірлерде сейсмикалық белсенділік болуы мүмкін, бірақ басқа да факторлар – жел бағыты, климат, су мен басқа да ресурстар – есепке алынуы керек. Осы факторларды ескере отырып, Балқаш көлі маңын атом станциясы салуға ең қолайлы орын ретінде таңдағаны айтылды.
Экологтардың алаңдаушылығы
Дегенмен, экологиялық ұйымдар Балқаш экосистемасына атом электр станциясының әсеріне алаңдаушылық білдіруде. Олар бұл жобаның көл экосистемасына қайтымсыз зиян келтіруі мүмкін деп санайды. Табиғатты қорғаушылар Балқашты жаһандық экологиялық тепе-теңдікті сақтау үшін маңызды табиғи нысан деп есептейді және Қазақстанның бұл шешімі арқылы ел экосистеманы өндірістік мақсатта пайдалану арқылы әлемге көлдің экологиялық маңыздылығын төмендететінін айтып отыр. Көлді өнеркәсіптік су қоймасына айналдыру Балқаш экосистемасына кері әсерін тигізеді.
Қазақстанның атақты экологы Мэлс Елеусизов бұл шешімді көлдің жойылуына әкелуі мүмкін деп ескертті.
«Балқаштың орташа тереңдігі бар болғаны алты метр, қазіргі жағдайда көлдің деңгейі тұрақты түрде төмендеп барады. Атом станциясы жылу өндіреді, ол Балқаштың суымен салқындатылатын болады. Қазір бәрі атом станциясын қажет деп айтады, бірақ Балқаш және ондағы барлық тіршілік жойылады», – деп мәлімдеді Елеусизов.
Ол ядролық қалдықтарды өңдеу мәселесін де көтерді.
«Әлем әлі күнге дейін ядролық қалдықтарды қалай өңдеу керектігін білмейді, тіпті оларды Күнге жібере салуды ұсынғандар да болған. Бұл мәселе адамзат үшін өте маңызды. Біз қазір Балқашты сақтап қалуымыз керек, атом станциясын салуды емес. Балқаштың өлуі мүмкін екеніне назар аударуымыз қажет, себебі 44%-ы мұздықтарымыздың еріп кеткені рас. Қазір Балқашқа су беретін Іле өзенінде су азайып барады. Бұл шын мәнінде үлкен мәселе», – деп түсіндірді эколог.
Балқаш көліне жақын атом электр станциясының құрылысынан туындайтын экологиялық қауіптерді мажилисмен Сергей Пономарев те айтып өтті. Ол Қытайдың Іле өзенінен Балқашқа құятын су көлемін бақылауда ұстамайтынын және көлдің деңгейі төмендеген жағдайда станцияның жұмысы қиын болатынын атап өтті.
«Егер Балқаш тек екі-үш метрге төмендесе, ол батпаққа айналады. Көл атом станциясына су бермейді, ал құрғақ атом станциясы – бұл басқа мәселе, басқа шығындар мен сұрақтар туындайды», – деді Пономарев.
Қарағанды облыстық Экологиялық музейінің директоры Дмитрий Калмыков атом станциясын Балқаш көлінің маңында салу ұсынысы туралы өзінің пікірін білдірді. Оның айтуынша, бұл ұсыныс тек Балқаштың экологиялық тұрғыдан қолайлы орны болуына байланысты емес. Бұл жерде 40-50 жыл бұрын, Кеңес одағы кезінде көмір станциясын салу жоспарланған және осы жоспардың аясында түрлі құрылыс жұмыстарымен айналысқан. Қазір бұл жерде атом станциясын салуға арналған дайын инфрақұрылым бар, бірақ бұл факт экологиялық тұрғыдан қатаң қаралуы керек.
Калмыковтың пікірінше, атом станцияларының ең басты қажеттілігі – ядролық реакторды салқындату үшін су. Бірақ бұл судың табиғатқа әсері үлкен. Атом станциясының жұмысы кезінде жылу ластануы туындайды, бұл өз кезегінде жергілікті экосистемаға теріс әсер етеді, әсіресе жануарлар әлеміне зиян келтіреді. Оның айтуынша, атом энергетикасы жиі пайдадан гөрі зиян әкеледі. Атом энергетикасы — өте күрделі сала және оған адамзат әлі дайын емес. Құрылыс мәселесін шешіп, станцияны салуға болады, бірақ оның апаттық жағдайларын болжау және алдын алу мүмкін емес. АЭС істен шыққан жағдайда оның бар барлық пайдасы жойылады. Мысалы, Чернобыльдегі апаттың салдары әлі де ұзақ уақыт бойы сезіледі, әрі бұл аймақта адамдардың өмір сүруі мүмкін емес.
Дегенмен, кейбір ғалымдар мен экологтар бұл мәселеге басқаша көзқараспен қарайды. Эколог Бекберген Керей атом энергетикасының экологиялық пайдасын атап өтеді. Оның айтуынша, атом станциясы көмірқышқыл газын, метан немесе басқа да парник газдарын шығармайды. Бұл ғаламдық жылынудың алдын алуға және климаттың өзгеруін тежеуге мүмкіндік береді. Көмір станцияларымен салыстырғанда атом станциялары ауаға зиянды заттарды шығармайды, бұл адам денсаулығына және қоршаған ортаға теріс әсер етпейді.
Сонымен қатар, Керей халықаралық тәжірибеде атом станцияларының салқындату тоғандарында балық өсірудің мүмкіндігі бар екенін атап өтеді. Бұл экологиялық тұрғыдан пайдалы тәжірибе және жергілікті халыққа жаңа жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік береді. Мысалы, АЭС тоғандарында балық аулау чемпионаттарын ұйымдастыру – бұл экологиялық және экономикалық тұрғыдан тиімді жоба болуы мүмкін.
Ұлттық ядролық орталығының бас инженері Денис Зарва да атом станцияларының экологияға минималды әсер ететінін атап өтеді. Оның айтуынша, атом станцияларының жылу энергетикасына қарағанда экологиялық зияны әлдеқайда аз. Жылу станцияларында үлкен мөлшерде парник газдары мен басқа да зиянды заттар шығарылады. Ал атом станциялары табиғи радиациялық фонды қамтамасыз етеді, өйткені отынның құрамында табиғи радионуклидтер бар. Бұл радионуклидтер ауаға тарайды, бірақ олар табиғи түрде шығатын заттар болып табылады.
Зарва сонымен қатар Балқаш көлінен алынатын су көлемі туралы айта отырып, атом станциясының экологиялық әсерін салыстырады.
АЭС жыл сайын тек 63 миллион текше метр су тұтынады, ал бұл тек 0,3% табиғи буланудан келеді. Мұндай көрсеткіш өте аз болғандықтан, оны экологиялық тұрғыдан елеусіз деп санауға болады.
Балқаш көлінің маңында атом станциясын салу мәселесі әлі де көп пікірталастар туғызуда. Бұл жоба экономикалық тұрғыдан маңызды болып көрінгенімен, экологиялық қауіптер мен қауіпсіздік мәселелері үлкен алаңдаушылық тудырады. Атом энергетикасының артықшылықтары мен кемшіліктерін толық зерттеп, барлық мүмкіндіктер мен қауіптерді мұқият бағалау қажет. Сонымен қатар, экологияны қорғау және қауіпсіздік шараларын сақтау үшін қажетті шаралар да қолға алынуы тиіс. Тек сонда ғана бұл жоба ел үшін тиімді және қауіпсіз бола алады.
Қазақстанның энергетикалық болашағын анықтауға қатысты пікірталас әлі де жалғасуда. Балқаш көлінің маңында атом электр станциясын салу мәселесі көптеген мамандардың назарын аударып, түрлі пікірлер мен тұжырымдарды тудырады. Бұл тұрғыда, атом станциясын салумен байланысты ең көп алаңдататын мәселелердің бірі – ядролық отынның өңделуі және радиоактивті қалдықтарды сақтау болып табылады. Бірақ бұл мәселелерге қатысты мамандардың пікірлері әртүрлі.
Ядролық физика институтының Ядролық, радиациялық және экологиялық қауіпсіздік департаментінің директоры, ғалым Мұрат Тулегенов радиоактивті қалдықтарды сақтау мәселесіне қатысты алаңдаушылықты асыра бағаламауға шақырады. Оның айтуынша, атом станциясынан шыққан радиоактивті қалдықтар арнайы су қоймаларында сақталады. Мұндай қоймалар Қазақстанның Ядролық физика институтында және Ұлттық ядролық орталықта бар. Қалдықтар салқындаған соң, олар құрғақ қоймаларға көшірумен сақталады, онда радиоактивті заттардың шығуын шектеу үшін барлық жағдайлар жасалған.
Тулегенов радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеу механизмінің өте жақсы дамығанын және уақытпен тексерілгенін атап өтті. Қазақстанның бұл саланы игерген тәжірибесі бар, әрі әлемде ядролық отынды қайта өңдеудің тиімді технологиялары бар. Бұл технологиялар отынның бастапқы қуатын толық пайдаланғаннан кейін оның құрамынан қолдануға болатын материалдарды шығарып, радиациялық белсенділігін төмендетеді. Мұндай технологиялар әлемнің жетекші елдерінде, оның ішінде Ұлыбритания, АҚШ, Ресей мен Жапонияда белсенді дамып келеді. Бәлкім, болашақта бұл технологиялар кеңінен қолданылатын болады.
АЭС құрылысына қатысты пікірлердің көптігі
Балқаш көлінің маңында атом электр станциясын салу мәселесі қоғамда түрлі пікірлер туғызып отыр. Жақтаушылардың пікірінше, атом станциясы еліміздегі электр энергиясының тапшылығын жабуға көмектеседі және Балқаш көлінің маңы бұл жобаны жүзеге асыру үшін өте қолайлы аймақ болып табылады. Климаты мен су ресурстары бұл жобаның жүзеге асуы үшін қолайлы жағдайлар тудырады.
Алайда, қарсы пікірлер де жоқ емес. Экологтар мен сарапшылар экосистеманың бұзылуы, температуралық режимнің өзгеруі және судың сапасының нашарлауы туралы алаңдаушылық білдіруде. Сонымен қатар, радиоактивті қалдықтарды сақтау мен қауіпсіздіктің маңызды мәселелері де назардан тыс қалмауы керек. Бірақ әлемде атом энергетикасы бүкіл электр энергиясының шамамен 10%-ын өндіреді, бұл саланың экологиялық таза энергия көзі ретінде танылуына мүмкіндік береді. Мәселен, қазіргі уақытта әлемде 440 атом реакторы жұмыс істеп тұр, ал 2030 жылға дейін тағы 56 реактор пайдалануға беріледі.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, атом станциялары мен табиғаттың үйлесімді түрде бірге бола алатынын дәлелдейді. Қазіргі кезде көптеген елдер атом энергиясын экологиялық таза энергия көзі ретінде пайдаланып жатыр. Сонымен қатар, атом энергетикасы көмір және газбен жұмыс істейтін станциялармен салыстырғанда экологияға айтарлықтай аз зиян тигізеді. Сондықтан, АЭС құрылысы Қазақстан экономикасына үлкен пайда әкеліп, оны энергетикалық дағдарыстан шығаруға көмектеседі. Бірақ бұл жоба қауіпсіздік мәселелері мен экологиялық салдарын да ескеруді талап етеді.
Қазақстанда атом станциясының құрылысын бастау жоспарлары болашақта елдің экономикалық дамуында маңызды қадам болуы мүмкін.
Бірақ бұл жоба экология мен қауіпсіздікке қатысты елеулі мәселелерді туындатып, оларды шешу қажет. Балқаш көлінің маңында атом станциясын салу, егер дұрыс жүзеге асса, Қазақстанның энергетикалық тәуелсіздігін нығайтып, экономиканың тұрақты дамуына ықпал етуі мүмкін. Алайда, оның экологиялық әсері мен қауіпсіздігі толық қамтамасыз етілуі керек.
P.S.
2025 жылдың 11 сәуірінде Қазақстан алғашқы атом электр станциясын салуға арналған технологияларды ұсынатын компанияларды іріктеу кезеңін аяқтады, деп хабарлайды Kazinform. Қатысушы төрт компанияның ішінде Ресейдің «Росатом» мемлекеттік корпорациясы, Оңтүстік Кореяның KHN, Францияның EDF және Қытайдың CNNC бар. Атом энергиясы агенттігі бұл компаниялармен бәсекелестік диалог жүргізгенін және қазір аралық комиссияның шешімін күтуде.
