Қазіргі таңда автокөліктер – тек қозғалыс құралы ғана емес,сонымен қатар жоғары технологиялармен жабдықталған күрделі жүйелер. Олар жүргізушінің өмірін жеңілдеткенімен, құпиялылық, киберқауіпсіздік және жалпы қауіпсіздік тұрғысынан жаңа тәуекелдер тудыруы мүмкін.
Көлік жүйелерін барған сайын күрделене түскен кибершабуылдардан қалай тиімді қорғауға болады? Бұл ретте, көліктің өзін, ондағы деректерді және мобильді желіні қорғау міндеті де маңызды. Сонымен қатар, жүргізушіге күнделікті қолайлы және қауіпсіз қызметтерді ұсынуды жалғастыру қажет.
Қазіргі автокөліктер заманауи технологиялармен толықтырылып, автономды мүмкіндіктерге қарай дамып келеді. Ақпараттық-ойын-сауық жүйелері мен жүргізушіге көмек көрсету құрылғыларының біріктірілуі көлік қауіпсіздігіне жаңа сын-қатерлер алып келеді. Көліктегі әрбір қосылған құрылғы кибершабуылға тап болатын әлсіз тұсқа айналып, қауіп-қатер деңгейін арттыруы мүмкін.
Көлік өндірушілері технологиялық компаниялармен серіктестікті кеңейте отырып, кибершабуылдарға тап болу ықтималдығын арттыруда. Бүгінгі заманауи көлік үлгілерінің күрделілігі үлкен ұшақтағы код жолдарынан да асып түседі. Бұл жағдай көліктердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жетілдірілген киберқауіпсіздік шараларын қолдануды талап етеді.
«Кайндрил» компаниясының 2024 жылғы Cyber Gauge зерттеуіне сәйкес, өңдеу өнеркәсібі кибершабуылдарға жиі ұшырайтын үш саланың бірі болып саналады. Дегенмен, осы саланың басшыларының тек 26%-ы сыртқы қауіптерге қарсы дайын екенін айтады.
Егер зиянкестер автокөліктердің жүйелерін бұзса, бұл тек жеке қауіпсіздікке қатер төндіріп қана қоймай, тұтас көлік желілерінің жұмысына және оларға тәуелді қызметтердің тұрақтылығына әсер етуі мүмкін.
Кибершабуыл қаупін азайтудың ең тиімді тәсілдерінің бірі – жүйенің «осал аймақтарын» барынша қысқарту. Бұл желіге ену жолдарын шектеу арқылы жүзеге асады. Сонымен қатар, мәліметтерді анонимизациялау маңызды рөл атқарады. Қосылған және автономды көліктер пайдаланушының қалауын ескеруден бастап, көлік өнімділігін оңтайландыруға дейінгі мәліметтердің ауқымды көлемін жинақтайды. Ал бұл мәліметтердің анонимді болуы киберқылмыскерлердің оларды қолдану ықтималдығын төмендетеді.
Сонымен қатар, желі құрамындағы компоненттердің байланысын шектеу, деректерді қорғаудың заманауи тәсілдерін енгізу және автокөлік саласына лайықталған қауіп-қатерді анықтау жүйелерін қолдану арқылы да тәуекелдерді азайтуға болады. Мұндай шаралар тек көліктің қауіпсіздігін ғана емес, бүкіл экожүйенің – көліктен бастап бұлттық қызметтерге дейінгі жүйелердің – қорғалуын қамтамасыз етеді.
Автокөлік өндірушілері көліктерге жаңа бағдарламалық жасақтамалар мен құрылғыларды енгізген сайын, үшінші тараптардың қауіптері де көбейіп келеді. Киберқауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін осы жеткізушілерді үнемі бақылап отыру маңызды. Бұл оларды қатаң қауіпсіздік стандарттарына сәйкес жұмыс істеуге міндеттейді. Өйткені, сыртқы жеткізушілерге тәуелділік көлік жүйелерінің осал тұстарын арттырады, сондықтан тәуекелдерді үнемі бағалап отыру – автокөлік саласы үшін басты міндет.
Киберқауіпсіздікке қатысты ережелер жылдам өзгеріп келеді. Әлем бойынша үкіметтер мен салалық ұйымдар жаңа стандарттар мен нұсқаулықтарды енгізуде. Бұл талаптар тұтынушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, көліктерді қорғауға және қосылған автокөлік технологияларын теріс мақсатта пайдаланудың алдын алуға бағытталған. Алайда зерттеулер көрсеткендей, өндірушілердің көпшілігі аталмыш өзгерістерге дайын емес. Зерттеуге сәйкес, өндіріс басшыларының 61%-ы ережелердің қарқынды өзгеруіне алаңдаулы болғанымен, тек 28%-ы ғана бұл өзгерістерге дайын екенін айтады.
АҚШ-та Ұлттық жол қауіпсіздігі әкімшілігі қосылған көліктерді қорғауға арналған арнайы нұсқаулық әзірледі. Ал Еуроодақтың Жалпы қауіпсіздік регламенті барлық жаңа көліктерде киберқауіпсіздік функцияларының болуын міндеттейді. Бұл талаптарды орындау, әсіресе, бірнеше аймақта жұмыс істейтін автокөлік өндірушілеріне қиын әрі қымбат болуы мүмкін.
Автомобильдік технологиялардың дамуы қауіп-қатерлердің артуына әкеледі. Автокөлік өндірушілері жаңа қауіптерге бейімделу үшін киберқауіпсіздікке проактивті және үнемі қарайтын тәсілді қабылдауы қажет. Бұл бағдарламалық қамтамасыз етуді үнемі жаңартып отыруды, киберқауіпсіздік пен тұрақтылықты мұқият бағалауды және өндірушілер мен жеткізушілер арасында киберқауіпсіздік мәдениетін қалыптастыруды білдіреді.
Қосылған көліктерді киберқауіптерден қорғау тиімді, тұрақты және қауіпсіз көлік жүйелерін әзірлеумен бірдей маңызды. Киберқауіпсіздіктің сенімді шараларына назар аударып, деректердің қауіпсіздігі мен тұтастығын басты орынға қоятын нормативтік базаны қабылдай отырып, автомобиль саласы қауіпсіз болашаққа қадам баса алады.
«Вестник ГЛОНАСС»
