Тек цифрлық технологияларды жол құрылысы мен пайдалану саласына енгізу қауіпсіздік деңгейін едәуір арттыруы мүмкін – қалыптасқан жағдайдың шолуы.
Қазақстанда жол қауіпсіздігін арттыру міндеті – бүгінгі күннің маңызды мәселесіне айналды және бұл мәселені шешу екі бағытта жүзеге асырылуы керек. Біріншісі – инфрақұрылымды жақсарту, екіншісі – жол құрылысын бақылау үшін жаңа технологияларды енгізу. Технологиялардың жедел дамуына және транспорттық желілерге түсетін жүктемелердің артуына байланысты автоматтандыру қажеттілігі туындатып отыр. IT-шешімдерді қолдану жол жүйесін басқаруды тиімді, қауіпсіз әрі экономикалық жағынан пайдалы етеді деп күтілуде.
Бүгінгі таңда Қазақстанда үш ірі салалық ұйымдар өз IT-шешімдерін енгізуде: “ҚазАвтоЖол” (халықаралық және республикалық маңызы бар автожолдарды басқару жөніндегі ұлттық оператор), Қазақстанның жол ғылыми-зерттеу институты (жол құрылысы және пайдалану саласында зерттеулер мен әзірлемелермен айналысатын жетекші ғылыми ұйым) және Жол активтерінің сапасын бақылау ұлттық орталығы (автожол жобаларының сапасын бақылау). Олардың барлығы көлік министрлігіне тікелей қатысты.
«ҚазАвтоЖол» үш жобаны жүзеге асыруда:
– Автоматтандырылған төлем жүйелері: Бұл жүйе ақылы өту жылдамдығын арттырып, қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Дегенмен, бұл жүйе тек ақылы жер нысандарында ғана қолданылуда. “Астана – Щучинск” және “Алматы – Қонаев” автожолдарында ескі және қауіпсіз емес төлем құралдары жұмыс істеп тұр.
– “Sapar” мобильді қосымшасы: Бұл қосымша жүргізушілерге объектілердің жағдайы, жол оқиғалары және жол бойындағы қызметтер туралы өзекті ақпарат береді.
– “Қауіпсіз жолдар” жобасы: Бұл жоба жылдамдықты автоматты бақылау және көлік құралдарының салмағын тексеру арқылы зақымданулардың алдын алу және қауіпсіздікті арттыруды көздейді.
Ұлттық сапа орталығында екі өнім бар:
– KazRoadLab цифрлық жүйесі: Жол материалдарын сынау жұмысын жеңілдетеді, адам факторының әсерін азайтады және нәтижелердің дәлдігін арттырады.
– Виртуалды оқыту жүйесі: Бұл платформа жол кәсіби мамандарына деректерді талдау әдістемелерін үйрететін интерактивті модульдер ұсынады. Оқыту жүйесі кәсіби даярлықты жетілдіріп, мамандардың жұмыс сапасын арттыруға көмектеседі.
ҚазжолҒЗИ бес өніммен айналысады:
– Көпірлерді пайдалану басқару жүйесі (КПБЖ): Республикадағы барлық объектілер мен өткелдер туралы мәліметтерді цифрландыруға арналған. КПБЖ-да жобалық-техникалық сипаттамалар, 3D-көшірмелер, техникалық күйді бағалау, деформациялар мен жөндеу туралы мәліметтер енгізіледі. Платформа әр объект бойынша есептерді автоматты түрде құрып, жөндеу мерзімдерінің жақындап қалғанын ескертеді және жұмыстардың бюджетін жоспарлауға көмектеседі.
– Көше-жол желісін басқару жүйесі: Көше-жол инфрақұрылымы туралы мәліметтерге қашықтан қол жеткізуді қамтамасыз етеді.
– Автокөліктердің цифрлық көшірмесі: 3D-көшірме жасау негізінде жасалған бұл жүйе жолдардың жағдайын жақсартуға арналған. Ол өзгерістерді болжауға және уақытылы шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді, инфрақұрылымға араласпай, шығындарды азайтады, қауіпсіздікті арттырып, объектілердің сапасын қамтамасыз етеді.
– Jolshy жол кәсіби мамандарының базасы: Бұл база жол саласындағы барлық мамандар туралы, оның ішінде жоғары оқу орындарының түлектері жөніндегі ақпаратты қамтиды. Кадрлар туралы мәліметтер (квалификация, жұмыс тәжірибесі және т.б.) мен мамандарға сұраныс статистикасын көрсету үшін Enbek.kz және eLicense.kz платформаларымен интеграциялану процесі жүзеге асырылуда.
Жол-құрылыс материалдары мен жаңа технологиялардың базасы
Платформада жол құрылысына қажетті материалдар, технологиялар және құралдар туралы расталған ақпараттың барлығы жиналған.
Бұл база тас кеніш зауыттарының ГИС-карталарын, алынатын материалдардың сынақ хаттамаларын, жыл сайынғы тексеру нәтижелері бойынша сәйкестік пен сапа рейтингін қамтиды; Қазақстанның нақты климаттық аймақтарында қолдануға ұсынылған жаңа технологиялардың кестесін; жол құрылысы үшін минералды ұнтақ пен цемент өндірушілерінің сынақ нәтижелерін; аккредиттелген зертханалар туралы мәліметтерді, оның ішінде орналасқан жері, байланыс ақпараттары, аккредитация сертификаттары мен қызмет көрсету саласын; жол қозғалысының қауіпсіздік техникалық құралдарын, машиналар мен механизмдерді қамтиды.
Мұндай платформада тапсырыс беруші, орындаушы, инженер немесе жобаның авторы климаттық және басқа да жағдайларға сәйкес келетін ең тиімді құрылыс материалын делдалсыз таңдай алады. Бұл жобалардың жүзеге асырылуын да ашық етеді.
Құжатта атап өтілгендей, Қазақстан осы жобалар арқылы жол саласындағы жаңа шешімдерді пайдалану бойынша көшбасшы бола алады.
Дегенмен, жол саласын ифрландырумен бойынша жауапты мамандарды тағайындау маңызды, өйткені үш ұйымның да өз артықшылықтары бар.
Сонымен қатар, кибер шабуылдар қауіпін және цифрлық жүйелерді енгізу кезінде ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету қажеттілігін ескеру маңызды. Бұл қосымша ресурстар мен біліктілікті талап етеді.
